سوال اول: هدف از سرمایه گذاری چیست؟
اولین سوالی که هر فردی برای شروع فعالیت در بازارهای مالی از خود می‌پرسد، هدف از سرمایه گذاری است. شاید با خودتان فکر کنید که کسب سود و افزایش دارایی، هدف هر سرمایه‌گذار است اما این یک دیدگاه کلی است که فرد نمی‌تواند هیچ برنامه‌ریزی در راستای آن انجام دهد. برای درک بهتر موضوع، در ادامه چند وضعیت مختلف را شرح می‌دهیم.
در گذشته مردم مقداری از درآمد خود را پس‌انداز می‌کردند. به دلیل پایین بودن نرخ تورم، این پول با گذشت زمان ارزش خود را از دست نمی‌داد و در مواقع ضروری امکان استفاده از آن وجود داشت اما امروز اگر شما مقداری از دارایی خود را برای روی مبادا کنار بگذارید، احتمال اینکه در آینده آن دارایی کمکتان کند، بسیار ضعیف است. پس شما باید روشی را انتخاب کنید که ارزش دارایی‌تان حفظ شود.
بنابراین هدف از سرمایه گذاری در این مثال، حفظ ارزش دارایی است و فرد تمایل ندارد ریسک چندانی متوجه دارایی‌اش باشد. برای این شرایط صندوق‌های سرمایه گذاری گزینه خوبی به حساب می‌آیند. این صندوق‌ها ریسک کمی را شامل می‌شوند، البته معمولا سود بالایی هم ندارند، اما ارزش دارایی شما را به خوبی حفظ می‌کنند.
شرایط دیگری را در نظر بگیرید که فرد از دانش مالی خوبی برخوردار است و از طریق سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی مختلف، کسب درآمد می‌کند. این فرد با تکیه بر دانش خود می‌تواند ریسک‌های بالاتری را متحمل شود و با توجه به شرایط در بازارهای متنوعی سرمایه‌گذاری می‌کند. پس هدف این سرمایه گذاری کسب درآمد است.
گروه آخر افرادی هستند که تنها با هدف کسب سود روی دارایی بدون استفاده خود وارد بازارهای مالی می‌شوند. هدف این افراد حفظ ارزش دارایی یا کسب درآمد در کوتاه‌مدت نیست. بازارهایی مانند سکه، بورس مسکن یا بورس با استراتژی بلندمدت، معمولا بازار هدف این افراد است.
سوال دوم: در چه بازاری سرمایه‌گذاری کنیم؟
ما با توجه به هدف‌مان باید بدانیم که در چه بازاری سرمایه گذاری کنیم. تصور کنید یکی از شرایط بالا درباره شما صدق می‌کند، حال باید با تحقیق درباره بازارهای مختلف، درباره سرمایه‌گذاری در آن‌ها تصمیم بگیرید. یکی از اشتباهات افراد در این زمینه، توجه به میزان سود، بدون در نظر گرفتن موارد دیگر است! مثلا بازار ملک و زمین از دیرباز بازارهایی پر سود شناسایی می‌شدند. اگرچه این تصور تا مدتی قبل اشتباه نبود اما با بررسی نمودار قیمت مسکن متوجه خواهید شد که این بازار از نیمه دوم سال ۱۳۹۹ به بعد دچار افت شدید شده است. از طرفی نقدشوندگی در بازار ملک و زمین بسیار پایین است و فرد در صورت نیاز ضروری به دارایی‌اش، زیان قابل توجهی را متحمل خواهد شد. پس این تصور که بازار ملک و زمین برای دارایی‌های قابل توجه مناسب است، همیشه هم صدق نمی‌کند.
سرمایه گذاری در بورس یکی از روش های محبوب میان سرمایه گذاران است. بازار بورس یکی از محبوب‌ترین بازارهای سرمایه گذاری است که با هر میزان سرمایه می‌توان فعالیت در آن را شروع کرد. شما می‌توانید سهامداری با استراتژی بلندمدت باشید یا با استراتژی کوتاه‌مدت، به خرید و فروش در فواصل زمانی کوتاه بپردازید. می‌توانید در بازار سهام، بورس کالا یا آتی کالا سرمایه گذاری کنید و از سود آن‌ها بهره‌مند شوید. اما نکته مهم درباره بازار بورس، دانشی است که شما به آن نیاز دارید. بازار بورس برای افرادی که مهارت‌های بورسی و تکنیک‌های معامله‌گری را می‌آموزند، بسیار سودده و برای افرادی که بدون شناخت و با توجه به حرف دیگران معامله می‌کنند پرریسک است.
سوال سوم: نقدشوندگی در بازارهای مختلف چگونه است؟
اگر ما ندانیم نقدشوندگی در بازارهای مختلف چگونه است، حتی در بازار پرسود هم احتمالا ضرر می‌کنیم. اطلاع از این موضوع تا حد زیادی به پاسخ سوال اول باز می‌گردد. زمانی که هدف ما از سرمایه گذاری مشخص شود، میزان نیاز به دارایی هم معلوم خواهد شد. بنابراین ما در نظر گرفتن نقدشوندگی هر بازاری، در رابطه با سرمایه گذاری در آن تصمیم می‌گیریم. مثلا بازار بورس نقدشوندگی بالایی دارد و فرد در یک روز می‌تواند بخش زیادی از دارایی خود را نقد کند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم در رتبه دوم قرار دارند. اگر صندوق از نوع صندوق‌های ETF باشد، نقدشوندگی آن با سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس برابری می‌کند و در غیر این صورت، باز هم نقدشوندگی آن نسبت به بازارهای دیگر بالاتر است.
بازار طلا و سکه، ارز و خودرو، نقدشوندگی کمتری از سهام دارند و البته کمترین نقدشوندگی مربوط به ملک و زمین است. دقت کنید که اگر احتمال نیاز به دارایی در شرایط زندگی شما بالا است، سرمایه گذاری در بازارهایی با نقدشوندگی پایین، می‌تواند پرریسک و آسیب‌رسان باشد. بنابراین اگر دو بازار برای سرمایه گذاری مناسب شرایط شما بود، اولین موضوعی که باید به آن دقت کنید، نقدشوندگی است. یا اگر دارایی قابل توجهی دارید، بهتر است نیمی از آن را در بازاری با نقدشوندگی بالا سرمایه‌گذاری کنید. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر، توصیه می‌کنیم به مقاله «ریسک نقدشوندگی چیست؟» مراجعه کنید.
سوال چهارم: میزان ریسک‌پذیری من چقدر است؟
اگر بازاری را پیدا کردید که سوددهی آن بالا بود، مطمئن باشید که ریسک آن هم زیاد است. بنابراین قبل از شروع سرمایه گذاری باید از خود این سوال را بپرسید: میزان ریسک‌پذیری من چقدر است؟
همانطور که می‌دانید سرمایه گذاری در هر بازاری ریسک‌های خود را دارد. در واقع ادعایی درباره سرمایه گذاری بدون ریسک، بی‌معنا است اما شرایطی وجود دارد که درصد ریسک آنقدر ناچیز است که افراد آن را سرمایه‌گذاری بدون ریسک می‌دانند. مثلا صندوق‌های سرمایه گذاری درآمد ثابت، ریسک بسیار ناچیزی را شامل می‌شوند و صندوق‌های مختلط در رتبه دوم سرمایه گذاری با ریسک کم هستند.
بنابراین پس از تعیین هدف، تحقیق درباره بازارها و نقدشوندگی هر کدام، شما باید میزان ریسک‌پذیری خود را مشخص کنید. دقت کنید که «نقدشوندگی» هم یک ریسک به حساب می‌آید اما از آن جایی که با توجه به شرایط هر بازار، قابل پیش‌بینی است، ما آن را یک مرحله جداگانه به حساب آوردیم.
در مجموع بازارهایی مانند بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال، ریسک بالاتری را نسبت به بازاری چون زمین و طلا شامل می‌شوند. سرمایه‌گذاری در این بازارها نیاز به دانش و تخصص دارد و مناسب افراد با ریسک‌پذیری بالا است. البته سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار بورس ایران، شرایطی را فراهم می‌کند که افراد با میزان ریسک‌پذیری متفاوت بتوانند از بازار بورس منتفع شوند. صندوق‌های سرمایه گذاری درآمد ثابت، مختلط، در سهام و سبدگردانی اختصاصی نمونه این شرایط هستند. مطالعه مقاله «انواع ریسک سرمایه‌گذاری چیست؟» می‌تواند برای داشتن یک انتخاب مناسب به شما کمک کند.
سوال پنجم: افق زمانی من برای سرمایه گذاری چقدر است؟
در قبل درباره تفاوت بازارها توضیحاتی ارائه شد و احتمالا اکنون می‌توانید افق زمانی مناسب هر بازار را حدس بزنید. اما این موضوع محدود به بازار نمی‌شود، بلکه شما باید از خودتان هم این سوال را بپرسید: افق زمانی من برای سرمایه گذاری چقدر است؟
شاید با خود فکر کنید که در بازارهایی با نقدشوندگی بالا، اصلا بحث افق زمانی مطرح نیست و از آنجایی که در هر لحظه می‌توانیم از بازار خارج شویم، پس مشخص کردن افق زمانی لزومی ندارد. بخش اول این تصور صحیح و بخش دوم آن اشتباه است. در واقع در بازارهایی با نقدشوندگی بالا، شما می‌توانید با هر افق زمانی به سرمایه گذاری بپردازید، اما به هر حال تعیین افق زمانی ضرورت دارد، چرا که می‌تواند استراتژی شما را تغییر دهد.
مثلا در بازارهای داخلی، بورس بالاترین نقدشوندگی را دارد اما سرمایه‌گذاری که هدف بلندمدت دارد، به سراغ سهام بنیادی می‌رود و با مطالعه تاریخچه شرکت، سوابق آن و… به سرمایه‌گذاری بلندمدت می‌پردازد. افت و خیز قیمت سهام در روزهای مختلف، او را نگران نمی‌کند، چرا که افق زمانی بلندمدتی را برای سرمایه‌گذاری مد نظر دارد اما فردی که از نوسان قیمت سهام کسب درآمد می‌کند، اصلا به بنیاد سهم توجهی ندارد و اتفاقا افت و خیز قیمت برایش اهمیت دارد. پس تعیین افق زمانی در وهله اول کمک می‌کند که بتوانید بازار مناسب شرایط خود را پیدا کنید و در وهله دوم با انتخاب استراتژی مناسب به سرمایه‌گذاری بپردازید.
سوال ششم: چگونه دارایی خود را مدیریت کنیم؟
بحث مدیریت دارایی یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث در دانش مالی است. ما باید بدانیم که چگونه دارایی خود را مدیریت کنیم و برای این موضوع کمک گرفتن از کارشناسان مالی تصمیمی عاقلانه و صحیح است. برای درک موضوع «مدیریت دارایی» موارد زیر را در نظر بگیرید.
فردی با میزان ریسک پذیری بالا تصمیم می‌گیرد که تمام دارایی خود را وارد یک بازار پرریسک و سودده کند. اما اگر همین فرد با یک کارشناس مالی به مشورت بپردازد، احتمالا نتیجه تقسیم دارایی بین دو یا سه بازار، با درجه ریسک متوسط تا زیاد خواهد شد.
فرد دیگری تا حدودی ریسک پذیر است اما درباره افق زمانی مطمئن نیست و از آن جایی که احتمال می‌رود به سرمایه‌اش نیاز داشته باشد، به صورت مستقیم به معاملات سهام می‌پردازد. اما این فرد می‌تواند بخشی از دارایی خود را در صندوق مختلط یا در سهام سرمایه‌گذاری کند، در این صورت ریسک چندانی متوجه آن بخش دارایی نیست. سپس با مابقی دارایی به سرمایه گذاری مستقیم در بورس می‌پردازد. در این صورت موضوع نقدشوندگی و افق زمانی حل می‌شود و ریسک هم تنها متوجه بخشی از دارایی است.
مدیریت دارایی یک بحث کاملا تخصصی است که به شما کمک می‌کند بتوانید به اهداف مختلف خود از سرمایه‌گذاری برسید. آشنایی با موضوع مدیریت دارایی، دید سرمایه‌گذار را باز می‌کند و باعث می‌شود افراد بتوانند در هر شرایط، با هر میزان دارایی، ریسک پذیری و افق زمانی، سرمایه گذاری موفقی داشته باشند.
دیدگاهتان را بنویسید