ریسک و بازده همیشه در انجام سرمایه گذاری ها ﻣورد ﺑررﺳﯽ سرمایه گذاران ﻗرار می‌گیرد و نمی‌توان آن‌ها را جدا از هم در نظر گرفت، زیرا تصمیم‌گیری برای یک سرمایه گذاری مطمئن، همیشه براساس ارتباطی که بین ریسک و ﺑﺎزده وﺟود دارد، انجام می‌شود.

هر یک از افراد فعال در بازار سرمایه متناسب با روش و منطق مربوط به خود فعالیت می‌کنند. به طور کلی برخی با استفاده از روش تحلیل بنیادی اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند، برخی به کمک روش تحلیل تکنیکال و برخی با اتکا به تابلو خوانی و بررسی پارامترهای تابلوی یک سهم. فعالین بازار سرمایه در هر گروهی از موارد فوق هم که قرار بگیرند، برای آن که تصمیمات درستی اخذ کنند، بایستی به خوبی با مفهوم ریسک و بازده آشنا باشند. در ادامه این مقاله با هر یک از این مفاهیم آشنا می‌شویم.

بازده چیست؟

ﺑﺎزده را می‌توان ﭘﺎداﺷﯽ تعریف کرد که سرمایه‌گذار در قبال تحمل سطح مشخصی از ریسک و در بازه زمانی معینی به دست می‌آورد؛ بازده ممکن است «بازده مورد انتظار» یا «بازده واقعی» باشد.

بازده مورد انتظار (بازده پیش بینی شده) و واقعی

بازده مورد انتظار مقدار بازده‌ای است که سرمایه گذار “انتظار” دارد آن را در مدت زمان مشخصی از سرمایه گذاری کسب کند، یعنی پیش‌بینی می‌کند که احتمالاً در سرمایه گذاری مورد نظر خود طی شش ماه آینده به میزان ۱۵ درصد سود کند.

بازده واقعی مقدار “تحقق یافته” بازده‌ای است که سرمایه گذار به‌واسطه سرمایه گذاری خود در پایان مدت سرمایه گذاری به دست می‌آورد.

به عنوان نمونه فردی قصد دارد در یک سرمایه گذاری شرکت کند. انتظاری که برای کسب بازدهی دارد ۴۰ درصد است اما در پایان، سرمایه‌گذاری وی فقط به ۲۵ درصد بازدهی مورد نظر می‌رسد. در این صورت بازدهی مورد انتظار وی ۴۰ درصد و بازدهی واقعی ۲۵ درصد خواهد بود.

ریسک چیست؟

ریسک همان احتمال اختلاف میان میزان بازده واقعی و بازده مورد انتظار است؛ بنابراین وقتی از ریسک یک دارایی صحبت می‌شود، تغییرات احتمالی بازده آن دارایی در آینده مورد نظر است.

بازده واقعی – بازده مورد انتظار = ریسک

ایجاد تعادل مناسب بین ریسک و بازده، مهم‌ترین تصمیم‌گیری مالی به شمار می‌آید زیرا هر چه افراد بازده بالاتری را انتظار داشته باشند باید ریسک بالاتری را متحمل شوند. نمودار رابطه بین ریسک و بازده را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید.

برخی به اشتباه تصور می‌کنند بازده در بازار سرمایه یا برخی صندوق‌ها تضمین شده است، در صورتی که حتی صندوق‌ها نیز دارای ریسک‌های مرسوم سرمایه‌گذاری هستند.

کسب بازدهی بیشتر تنها با پذیرش ریسک بیشتر امکان‌پذیر است؛ به عبارت دیگری نمی‌توان با ریسک پایین توقع بازدهی بالا از سرمایه‌گذاری داشت.

توجه داشته باشید بین ریسک و بازدهی یک رابطه مثبت وجود دارد و به استراتژی سرمایه‌گذاری شما وابسته است. همچنین می‌توان گفت در دوره‌های زمانی بلند مدت (۱۰ ساله یا بیشتر) رابطه تاریخی میان ریسک و بازده باید مثبت باشد و در دوره‌های زمانی کوتاه مدت‌(یک تا دو سال) با اینکه انتظار می‌رود این رابطه مثبت باشد، ولی ممکن است منفی یا با شیبی به سمت پایین باشد.

در یک تقسیم‌بندی کلی ریسک به دو نوع ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بخش‌بندی می‌شود:

ریسک قابل‌ اجتناب (غیر سیستماتیک):

ریسکی است که به ساختار یک شرکت یا بنگاه اقتصادی و یا یک صنعت خاص مربوط می‌شود و با استفاده از برخی از روش‌ها می‌توان از آن اجتناب کرد.

این ریسک‌ها اغلب ناشی از خصوصیات خاص شرکت‌ها و صنعت مربوط هستند و منشا درونی دارند؛ مانند ضعف مدیریت شرکت، اقدامات منفی سهامداران عمده شرکت و تحولات جهانی و داخلی در صنعت مربوطه و…

حداقل ساختن ریسک غیرسیستماتیک

ایجاد سبد سهام (چندین دارایی با کمترین ضریب همبستگی) که در این صورت ریسک سبد به‌طور یقین کمتر از وزن ریسک تک‌تک سهام تشکیل‌دهنده آن خواهد بود.

ریسک غیر قابل اجتناب (سیستماتیک)

ریسکی است که کنترل آن در اختیار سرمایه‌گذاران و مدیران شرکت نبوده و برگرفته از عوامل کلان حاکم بر بازار است و همچنین غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. برای نمونه می‌توان به وضع تحریم ها، تغییرات نرخ بهره و ارز اشاره کرد.

با استفاده از تخصیص سرمایه‌ خود به دارایی‌های مختلف مانند سهام، اوراق درآمد ثابت، طلا و … می‌توان تا حدودی از این ریسک اجتناب کرد و آن را کاهش داد، دقیقا مشابه با کاری که توسط صندوق های سرمایه گذاری در ترکیب دارایی‌های آن‌ها انجام می‌شود.

سوالات متداول